دقت ادباء

کلام أدباء در اصول وفقه:

گاهی می بینیم قولی که از جانب ادباء در گذشته مطرح شده، بعدها اصولیین به آن می رسند. مثل قول آخوند صاحب کفایه در مورد معانی حروف که آن را شیخ رضی در قرن هفتم بیان کرده است (که بعدا به این مطلب خواهیم پرداخت).

وگاهی می بینیم یک بحث بین ادباء از گذشته وجود داشته ولی بعد از چندین سال یا حتی قرن در اصول مطرح شده است. که نمونه ای از آن را می آوریم:

بحث مشتق در کلمات شیخ رضی:

شیخ در بحث وزن فعیل می فرماید برخی از کلمات در این وزن معنی وصف حقیقی خود را از دست داده اند لذا برخی از احکام وزن فعیل برای آن ها اجراء نمی شود.

قال: والدلیل علیه أن نحو الذبیحة والأکیلة لیس بمعنى اسم المفعول، لأن حقیقة اسم المفعول هو ما وقع علیه الفعل وأما ما لم یقع ویقع بعد علیه فالظاهر أن اسم المفعول فیه مجاز. (شرح شافیه 2: 143). این بحث شیخ دقیقا همان بحث مشتق اصولیون است.

تا آن جا که من دیدم بحث مشتق در کلمات فخر المحققین در بحث فقهی اشاره شده است.

قال فی بحث رضاع الزوجة الصغیرة بالزوجة الکبیرة: تحرم المرضعة الاولى و الصغیرة مع الدخول بإحدى الکبیرتین بالإجماع و اما المرضعة الأخیرة ففی تحریمها خلاف، و اختار والدی المصنف، و ابن إدریس تحریمها لان هذه یصدق علیها أنها أم زوجته لانه لا یشترط فی صدق المشتق بقاء المعنى المشتق منه (ایضاح الفوائد 3: 52).

این در حالی است که وفات فخر المحققین در سال 771 بوده و وفات شیخ رضی در سال 686. واگر هم بگوئیم این مطلب در کلام علامه حلی هم بوده است (کما اشار الیه فی کلامه) باز هم ایشان متوفای 726 است.

نتیجه: بحث های دقیقی در ادبیات بین علماء ادب مطرح شده که متأسفانه بین ما مغفول است و بعد از چندین سال به آن می رسیم. فافهم!
البته دقت شود که مراد این است که ادباء ناظر به فرق زمان مستعمل فیه در الفاظ بوده اند هر چند اصل بحث مشتق در مورد ما انقضی عنه التلبس است و در این کلام شیخ آینده مطرح شده است.